Cơ hội bứt phá của dệt may nhờ EVFTA

Ngày 30/6, Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU sẽ được ký kết tại Hà Nội sau 9 năm đàm phán. Theo các cam kết, EU sẽ xóa bỏ hơn 85% dòng thuế với hàng xuất khẩu của Việt Nam ngay khi EVFTA có hiệu lực. Số dòng thuế được xoá bỏ sau 7 năm hiệp định này có hiệu lực là hơn 99%. Đây là mức cam kết cao nhất mà một đối tác dành cho Việt Nam trong các hiệp định FTA đã được ký kết.

Những cam kết mở cửa mạnh mẽ trong hiệp định sẽ giúp mở cửa hơn nữa thị trường xuất khẩu cho Việt Nam, nhất là dệt may, nông thủy sản, đồ gỗ...

Với dệt may, EU là thị trường lớn thứ 2 của ngành với mức tăng trưởng hằng năm 7%-10%, chỉ đứng sau Mỹ. Năm 2018, dệt may Việt Nam đã xuất khẩu hơn 4 tỷ USD sang thị trường EU. 

Theo ông Trương Văn Cẩm - Phó chủ tịch, Tổng thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS), EVFTA mang lại tiềm năng xuất khẩu sản phẩm may mặc với giá trị trên 100 tỷ USD mỗi năm. Hiện thuế suất xuất khẩu hàng dệt may sang EU bình quân là 9,6%, nhưng khi EVFTA có hiệu lực thì thuế suất sẽ giảm dần về 0% trong vòng 7 năm. Vì thế ngành này kỳ vọng tăng trưởng xuất khẩu sẽ cán mốc 40 tỷ USD khi có EVFTA.

Trong một báo cáo mới phát hành, Công ty cổ phần Chứng khoán Rồng Việt (VDSC) nhận định, những doanh nghiệp dệt may lớn như May Sài Gòn, TNG, May 10 hay Việt Tiến sẽ ghi nhận tăng trưởng đơn hàng rõ rệt khi có EVFTA.

Ông Thân Đức Việt - Phó tổng Giám đốc May 10 cho biết, doanh nghiệp đã lên kế hoạch liên kết các chuỗi cung ứng trong nước để sản xuất từ sợi trở đi, để tận dụng các lợi thế trong hiệp định, nhất là chứng minh quy tắc xuất xứ. 

Cơ cấu xuất khẩu của doanh nghiệp này hiện 35% vào châu Âu, 45% vào Mỹ và chỉ 10% xuất sang Nhật. Lãnh đạo May 10 tin, thị phần vào châu Âu sẽ tăng khi EVFTA thực thi, lượng đặt hàng từ các đối tác tăng. 

Sản xuất áo sơ mi tại một doanh nghiệp dệt may.

Trong hơn 2 thập kỷ qua, thương mại song phương giữa hai thị trường Việt Nam - EU đã tăng hơn 20 lần, với giá trị mỗi năm gần 50 tỷ Euro, đưa châu Âu thành thị trường xuất khẩu lớn thứ hai của Việt Nam sau Mỹ. Ông Phạm Hồng Hải - Tổng giám đốc Ngân hàng HSBC Việt Nam tính toán, EVFTA sẽ gia tăng trung bình 0,1% GDP Việt Nam mỗi năm chỉ nhờ vào các tác động thương mại thuần túy. Và khi hiệp định này thực thi, những tiêu chuẩn cao của EVFTA sẽ thúc đẩy tốc độ cải cách và hội nhập quốc tế của Việt Nam. 

Trong khi đó Giám đốc một doanh nghiệp dệt may tại Hưng Yên ước lượng, lượng hàng xuất châu Âu của đơn vị này sẽ tăng thêm khoảng 20% khi EVFTA được ký vì "tìm thêm được nhiều khách hàng mới và khách hàng cũ tăng lượng đặt hàng". Lý do nữa khiến vị này tự tin đơn hàng sẽ tăng, do "với dệt may, EVFTA không nhiều rào cản như CPTPP". 

Nhưng để nắm bắt những cơ hội từ EVFTA cũng không là điều dễ dàng. Bà Nguyễn Thị Thu Trang - Giám đốc Trung tâm WTO và hội nhập (VCCI) cho biết, hàng hóa xuất nhập khẩu muốn được hưởng ưu đãi thuế, phi thuế hay hạn ngạch như cam kết thì cần đáp ứng yêu cầu về quy tắc nguồn gốc xuất xứ với nguyên tắc hàm lượng giá trị nội khối không dưới 40%. Một trong những điểm đáng chú ý của EVFTA, theo bà Trang, là cam kết sở hữu trí tuệ, gồm các cam kết về nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý, bằng sáng chế, thông tin bí mật. 

Với mặt hàng dệt may, để được hưởng ưu đãi thuế quan thì phải đảm bảo yêu cầu nghiêm ngặt về xuất xứ hàng hoá, nghĩa là hàng hoá đó ít nhất phải sản xuất tại Việt Nam. EU cũng cho phép áp dụng quy chế cộng dồn nguồn gốc xuất xứ, chẳng hạn vải sản xuất tại Hàn Quốc, nước có FTA song phương với EU, cũng được công nhận nguyên tắc xuất xứ từ vải trở đi và được hưởng ưu đãi.

Bà Trang nhận định một trong các thách thức to của ngành dệt may trong thời kì tới là tăng trưởng nguồn nguyên phụ liệu trong nước. Tuy nhiên, đây đồng thời là cơ hội lôi kéo các nhà đầu tư nước ngoài vào ngành công nghiệp phụ trợ nhằm tận dụng tối đa cơ hội từ EVFTA.

Chia sẻ quan điểm này, ông Phạm Hồng Hải cho rằng, yêu cầu nghiêm ngặt về xuất xứ hàng hoá với sản phẩm may mặc nhập vào châu Âu có thể làm giảm các lợi ích đối với Việt Nam khi phần lớn các nguyên liệu chính đều được nhập khẩu từ các quốc gia khác. Hiện chỉ có các doanh nghiệp có quy mô sản xuất lớn và doanh nghiệp FDI có khả năng đáp ứng được tỷ lệ tự chủ nguồn nguyên phụ liệu tuân thủ quy tắc xuất xứ của hiệp định.

"Việt Nam cần nhận thức rằng cần phải xây dựng một ngành công nghiệp dệt may nội địa (mang ý nghĩa giảm các thành tố nhập khẩu) để có thể tận dụng được hết những lợi ích này", CEO HSBC nhận xét.

Trong lúc chưa có ngành công nghiệp dệt may nội địa, thì theo ông Trương Văn Cẩm, doanh nghiệp vừa và nhỏ phải hình thành liên kết chuỗi cung ứng để giảm việc nhập khẩu vải, đảm bảo nguyên tắc xuất xứ. 

Bao quát hơn, Chủ tịch VCCI nói, doanh nghiệp Việt cần là chủ thể, làm quen cách chơi chuyên nghiệp của thị trường hiện đại bậc nhất thế giới. "Khi chơi với EU hay với Mỹ, Nhật Bản, chúng ta không thể chơi kiểu tù mù được, phải chơi chuyên nghiệp, chủ động", ông Lộc nhận xét.

Theo ông Vũ Tiến Lộc, hiện Việt Nam mới hiện thực hoá được 40% giá trị từ các FTA mang lại và trong số này phần giá trị doanh nghiệp Việt nắm bắt chỉ khoảng 12%. Đây là thách thức khi EVFTA được ký và có hiệu lực.

Những "nâng cấp" cụ thể được ông Lộc chỉ ra, các doanh nghiệp Việt nắm bắt cơ hội để không cam phận là quốc gia lắp ráp. "Gần đây, tôi thấy đầu tư Trung Quốc tăng vào Việt Nam, nhưng chủ yếu là lắp ráp. Chúng ta mãi an phận là công xưởng gia công hay sao. Cùng sân chơi, cùng cơ hội sao người Việt lại không bằng họ. Chúng ta phải là công xưởng xanh, chứ không thể là công xưởng bẩn của thế giới", Chủ tịch VCCI chốt lại.